Griekse cultuur in Turkije

Datum: 3-7 November 2002

De west-kust van Turkije is een smeltkroes van culturen. Evenals in de rest van Turkije hebben de Ottomanen, Byzantijnen en Christenen hun sporen achtergelaten. Maar er zijn vooral ook vele resten van de oude Griekse cultuur te vinden. We kiezen het stadje Selçuk als verblijfplaats, om van daaruit onder meer de ruïnes van Ephesus te gaan bezoeken.

Turks-Australische gastvrijheid

Bij aankomst in Selçuk staat er al iemand van het ANZ guesthouse op ons te wachten. Ze waren al gebeld door het Tango Pension en dat is wel zo makkelijk. Zeker omdat het een prima guesthouse blijkt te zijn, met goede kamers, gezellige relaxruimte met TV en video, een prijs inclusief ontbijt en diner en een uitstekende service. We zijn dan ook niet bepaald de enigen in het guesthouse, ondanks het laagseizoen.

We maken eerst maar eens een wandelingetje door Selçuk. Aan de achterkant van ANZ loopt een weggetje dat ons direct langs de belangrijkste bezienswaardigheden van het dorpje brengt. Eerst passeren we een oud Turks badhuis, dat gerestoreerd wordt. Dan komen we bij een grote, schijnbaar belangrijke moskee, waar we niet zoveel aan zien. Dan wandelen we omhoog en komen zo langs de grote Basilica van de apostel Johannes, die hier met Maria geweest schijnt te zijn. En op de achtergrond staat het Byzantijnse fort op de heuvel. Zo, dat hebben we alvast gehad.

We verwachten eigenlijk niet veel van het stadje zelf, omdat de meeste toeristen naar de nabije kustplaats Kusadasi trekken. Maar als we de weg oversteken naar het centrum worden we plezierig verrast. Gezellige winkelstraatjes met vele restaurantjes zien we. Alleen ook wel vaak met toeristenprijzen. Maar even verderop vinden we ook een tentje waar de locals Turkse pizza eten, en dat doen wij dus ook.

Terug bij ANZ babbelen we gezellig met een paar Aussies, kijken we een videootje, en krijgen we een smakelijk diner. Ondertussen inventariseert Harry ieders plannen voor de volgende dag, om te zien hoe hij eenieder van dienst kan zijn. Harry is één van de 3 eigenaren, allen zonen van een Turk die naar Australië geëmigreerd was, maar 15 jaar geleden weer terugkwam. Turken met een Australisch accent dus, grappig en erg vriendelijk, mate.

Griekse ruïnes

De volgende morgen besluiten we de ruïnes van de oude Griekse stad Ephesus te bezoeken, en Harry brengt ons. Vanwege hun nabijheid zetten de oudste Griekse volken al voet op Turkse bodem, vooral om handel te drijven. Maar rond 1200 voor Christus zorgde de opkomst van de wrede Doriërs in Griekenland voor de vlucht van vooral het Ionische volk naar Turkije, waar de Ionische cultuur, als deel van de Griekse, tot bloei kwam. Later, toen de Romeinen oprukten, werd Ephesus, de grootste Ionische stad, de hoofdstad van het Oostelijke Romeinse Rijk.

De eerste aanblik van de stad valt wat tegen. Er lijkt maar weinig overeind te staan en overal liggen de blokken verspreid. De havenstraat, waar tenminste nog wat pilaren langs staan, is afgesloten, dus maar de andere kant op naar het amphitheater. Die is nog wel aardig intact, en erg groot, maar niet bepaald uniek. Dan gaan we door over de marmeren straat, langs de oude Agora (marktplaats), waar ook weinig van over is. We gaan nog op zoek naar de oudste vorm van reclame, een verwijzing naar het bordeel, maar kunnen hem niet vinden. So far, not so good.

Maar dan komen we bij het pronkstuk van de stad: de Celsius-bibliotheek. Dit is zo ongeveer wat je van een oud Grieks gebouw voorstelt: een gevel met pilaren en nissen, waarin oude standbeelden staan opgesteld. Aan de zijkant nog twee mooie bogen waarachter een paar ruimtes zijn met ondermeer uitleg over de bouwtechnieken en een voel-gallerij voor blinden met enkele miniatuur reconstructies van beelden en gebouwen.

We wandelen door over de curetenstraat, vroeger geflankeerd door rijen beelden waarvan nu alleen de sokkels overeind staan. Rechts de terrashuizen van de nobelen, waar we helaas niet in mogen, links ondermeer de tempel van Hadrianus, met mooie gevelreliëfs. De verdere tempels, fonteinen, poorten en gebouwen die we tegenkomen zijn weer in een verdere staat van verval (of een minder verre staat van renovatie). Toch is bijna overal nog wel wat pracht en praal in de vorm van een reliëf of beeld bewaard gebleven.

We zitten nog even in het Odeon (klein theater cq. vergaderzaal) en dwalen door de thermen en het bordeel op de terugweg, en vinden zowaar de verwijzing naar die laatste op het marmer. En voor we Ephesus verlaten gaan we ook nog even langs de grote kerk van Maria. Dit is de oudste kerk ter verering van de heilige maagd, en hierin werd in een concilie in 431 de goddelijke status van Christus en Maria besproken. De stelling dat zij puur menselijk waren werd verworpen en aanhangers daarvan vervolgd. Nu staat er van de enorme kerk ondanks uitvoerige restoraties weinig meer overeind.

Na een paar uurtjes hebben we het wel gezien. Harry had het goed ingeschat en bij het parkeerterrein komt hij dan ook al snel aanrijden. We verlaten Ephesus met een tegenstrijdig gevoel, viel het nou tegen of niet? Veel van de stad ligt in ruïnes, maar je moet eigenlijk vooral nagaan wat er nog wel overeind staat. En hoewel veel mooie beelden weggevoerd zijn naar musea over de hele wereld, zijn er toch nog heel wat reliëfs en beelden te zien. En dus mogen we niet klagen.

Voormalig wonder

's Middags wandelen we weer even door het stadje, ondermeer om wat te eten. Dit keer lopen we na het omgekeerde rondje nog even door naar te tempel van Artemis. Dit was één van de zeven wonderen van de oudheid, en de ruïne ervan ligt vlakbij ons guesthouse. We zien de enige overgebleven pilaar al staan, maar weten niet hoe we erbij kunnen komen. Een paar jongetjes leiden ons er uiteindelijk door het struikgewas naartoe.

Naast de hoge pilaar staat er ook nog een halve even verderop, en verder veel stenen, maar toch niet zoveel als je zou verwachten van zo'n enorme tempel. Waarschijnlijk heeft men het materiaal van de ingestorte tempel gebruikt bij de bouw van de Hagia Sophia in Istanboel. De plek maakt een verlate, sombere indruk. Wel mooi is het uitzicht, achter de pilaar zie je de moskee en het Byzantijnse kasteel op de heuvel.

Uitwisseling

De volgende dag gaan we naar het oude griekse stadje Sirince. Vergeleken bij de Grieks-Turkse relatie zijn wij Hollanders dikke maatjes met de Duitsers. In de Ottomaanse periode hebben de Turken de Grieken 400 jaar lang onderdrukt, en dat zit de Grieken niet lekker. Andersom hebben de Grieken een deel van Turkije bezet na de nederlaag van de Turken in de eerste wereldoorlog. Na de Turkse onafhankelijkheidsoorlog (1918-1920) zorgde Atatürk voor een gedwongen uitwisseling van de Turken in Griekenland met de Grieken in Turkije. Sirince is sindsdien bevolkt met Turken.

Het busje naar Sirince slingert omhoog door de olijvenplantages. Na 7 kilometer klimmen komen we aan in het centrum van het dorpje. Ondanks het laagseizoen staan er vele souvenirstalletjes in het overdekte winkelstraatje. Als we die eenmaal ontvlucht zijn klimmen we verder omhoog door de oude straatjes met kinderkopjes. De helft van de oude witte huizen lijkt onbewoond en slecht onderhouden. De enige locals die we tegenkomen zijn een man met ezel en een oud vrouwtje die gebreide wanten (lelijk!!) en allerlei kruiden en sapjes probeert te verkopen. Het oude kerkje is natuurlijk ook verlaten, op een leuk konijntje na dan.

Terug bij het winkelstraatje gaan we zitten voor een Turkse pizza. We raken aan de praat met een excentriek canadees onderwijzersechtpaar van middelbare leeftijd. Frans-canadees natuurlijk, dat praat lekker makkelijk (Allo, allo), maar ze hebben mooie verhalen. Ze slepen straks ieder meer dan 25 kilo souvenirs mee, maar wat wil je, als je zelfs de gebreide wanten al koopt...

Olijven en sinaasappels

Voor de terugreis besluiten we de benenwagen te nemen. Het gaat steil naar beneden, en we onderschatten de tol die dat van je benen eist. Maar de uitzichten zijn prachtig, veel olijvenbomen, maar later ook sinaasappelbomen en de resten van een oud aquaduct. Helaas zijn de cafees onderweg dicht, zodat we tot in Selçuk moeten wachten voor we onze dorst kunnen lessen.

De dag voordat de ferry gaat moeten we naar Kusadasi. Ons guesthouse kan wel de tickets regelen, maar we moeten onze paspoorten zelf even langs gaan brengen. Volgens Harry gaat de ferry morgen pas om 6 uur 's middags, en hij wil ons dan wel wegbrengen zodat we nog in Selçuk kunnen overnachten. Eenmaal in Kusadasi blijkt dat de ferry echter om 6 uur in de morgen gaat. Dan moet Harry maar wat eerder opstaan, denken we.

Toeristendorp

Kusadasi is een echt toeristenresort-stadje. Rondom veel grote hotels en ondermeer twee zwemparadijzen, en in het stadje zelf heel veel souvenirshops. We nemen nog even een kijkje op het duiveneiland, dat met een fort voor de kust ligt. Verder nog een caravanserai, maar die is ook niet echt bijzonder, zit nu een duur hotel in. We hebben het snel gezien en keren terug naar Selçuk.

Eenmaal terug gaat Patrick nog even het kleinschalige museum, met mooie beelden uit Ephesus, bekijken terwijl Sabine Harry het slechte nieuws brengt. Die heeft toch geen zin om er de volgende morgen vroeg uit te komen, en regelt dan maar een hotel in Kusadasi. We worden keurig opgehaald maar het hotel is maar zozo. Wel leuk is dat we 's avonds bij een mini eettentje eten waarvan de eigenaar ons trots een Hollands boekje laat zien waar hij in vermeld staat.

Selçuk is een erg leuk stadje, dat nog niet al te veel verpest is door toeristenresorts, zoals Kusadasi duidelijk wel is. Er is genoeg te zien in de omgeving, met de ruïnes van Ephesus als uitschieter. Hoe meer andere oude sites we te zien krijgen, hoe meer we Ephesus zijn gaan waarderen.

Ga terug naar: Rustig Köycegiz

Ga door naar: Griekenland

Ga naar het overzicht van Turkije

Wereldreis zonder vleugels